Czym są objawy autonomiczne czaszkowe?

Wyobraź sobie ból głowy, któremu towarzyszą łzy płynące z oczu, zatkany nos lub nawet pocenie się na twarzy. Na pierwszy rzut oka takie objawy mogą wydawać się czymś nietypowym dla zwykłego bólu głowy, prawda? To właśnie objawy autonomiczne czaszkowe – CAS. Zwykle są kojarzone z migrenami lub rzadkimi, ale intensywnymi trójdzielnymi autonomicznymi bólami głowy (TAC). Co więcej, ich charakter może przypominać objawy infekcji zatok czy podrażnienia oczu. Wszystko to prowadzi do błędnych diagnoz.

Jak wyjaśnia dr Straburzyński, objawy te mogą być efektem odruchu trójdzielno-autonomicznego, który ewolucyjnie chroni nasze oczy i nos.

- Kiedy coś dostaje się do oka lub nosa, dochodzi do pobudzenia nerwu trójdzielnego, co wywołuje reakcje autonomiczne, takie jak łzawienie czy obrzęk błony śluzowej. Podobny mechanizm może działać w przypadku bólów głowy, w tym TTH – tłumaczy autor badania.

Tym większym zaskoczeniem są wyniki badań, które wskazują, że te charakterystyczne objawy, uważane za domenę bólów głowy o cięższym przebiegu, występują także w przypadkach bólów głowy typu napięciowego. To odkrycie jest szczególnie istotne, biorąc pod uwagę, że jest to najczęściej występujący rodzaj bólu głowy na świecie, dotykający tysięcy ludzi każdego dnia.

Analiza „Migraine in Poland”

Zespół naukowców przeanalizował dane zgromadzone od ponad 3000 uczestników ankiety „Migraine in Poland” – szeroko zakrojonego badania zaprojektowanego, aby zbadać charakterystykę i skutki różnych typów bólów głowy w polskiej populacji. Zostało ono zainicjowane przez dr hab. Martę Waliszewską-Prosół z Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Rekrutację uczestników przeprowadzono za pośrednictwem mediów społecznościowych, ogłoszeń w mediach oraz współpracy ze środowiskami medycznymi i akademickimi. Pozwoliło to na uzyskanie jednej z najbardziej wszechstronnych analiz tego rodzaju.

W tej licznej grupie 166 osób spełniało kryteria częstych epizodycznych bólów głowy typu napięciowego (ang. episodic tension-type headache – eTTH), jednego z najczęściej występujących typów bólów głowy. Ten wariant schorzenia charakteryzuje się regularnym występowaniem epizodów, które jednak nie osiągają intensywności przewlekłych form, co czyni je stosunkowo łatwymi do przeoczenia lub bagatelizowania przez pacjentów i lekarzy. Objawy są często łagodne lub umiarkowane, a sam ból ma charakter uciskający, bez typowego dla migren pulsowania czy nasilania się pod wpływem aktywności fizycznej.

Badanie pozwoliło również zgłębić demograficzne i kliniczne cechy uczestników. Wyniki wskazują, że większość osób z eTTH to kobiety w średnim wieku, co jest zgodne z ogólnymi trendami epidemiologicznymi dla bólów głowy. Dodatkowo, analiza uwzględniała współwystępowanie innych objawów, takich jak allodynia – stan, w którym bodźce zwykle niebolesne, na przykład delikatny dotyk czy noszenie okularów, wywołują ból. Allodynia, choć częściej występuje w migrenach, również była obecna u części osób z eTTH, co może wskazywać na jej potencjalny wpływ na mechanizmy bólu w tym schorzeniu. Badanie uwzględniło także czynniki emocjonalne, w tym depresję, które mogą zaostrzać przebieg i nasilenie dolegliwości, uwypuklając złożony charakter tej jednostki chorobowej.

Badacze podkreślili, że wybór metody zbierania danych – ankieta online – mógł mieć wpływ na wyniki, ale jednocześnie umożliwił dotarcie do szerokiej grupy respondentów, co zwiększyło różnorodność próby. Dzięki temu badanie dostarczyło unikalnych informacji na temat specyfiki eTTH w populacji polskiej, uwzględniając różnorodne czynniki socjoekonomiczne, styl życia i dostęp do opieki medycznej.